Voorgedragen op KOMO, 1988
Met de titel van deze voordracht heb ik willen aangeven dat er aanleiding is om ons te verdiepen in de logica betreffende de ekos (of oikos), het Griekse woord voor de woonplek met het daarbij behorende erf. Zowel ecologie als economie zijn afgeleid van dit begrip. Ecologie is zo bezien de wetenschap van het beheer van deze twee-eenheid, terwijl de economie zich bezig houdt met wetmatigheden die zich daarbij voordoen.
Ecologie is dus een ruimer begrip dan economie. Deze logica vinden we niet terug in onze huidige westerse maatschappijinrichting. Daarin zijn de begrippen ecologie en economie ontkoppeld, ja zelfs als conflicterend gekenmerkt. Economie en economische groei domineren alle terreinen van besluitvorming in onze samenleving.
Ecologie wordt veelal als een stoorfactor, secundair, en op z’n best als een sluitpost beschouwd. Bovendien wordt vaak het milieubewust denken gerelateerd aan kostenverhogingen en aan activisme en daarmee als bedreigend ervaren.
Bij vele van onze maatschappelijke instituten wordt het gevaar van de radicale splitsing tussen ecologie en economie dan ook ontkend of althans sterk onderschat.
In het algemeen wordt in het westerse wereldbeeld de aarde beschouwd als een onuitputtelijke bron, een erf waar ongelimiteerd exploitatie van natuurlijke bronnen geoorloofd is voor het optimaal inrichten van de menselijke woonplek. In dit denkmodel wordt economie beschreven als ‘de wetenschap van menselijk gedrag met betrekking tot schaarse middelen met alternatieve aanwendingsmogelijkheden’. Bedoeld wordt dan effectieve schaarste ten aanzien van door mensen voortgebrachte middelen als arbeid, kapitaal, technologie en de op korte termijn beschikbare middelen in de natuur. Potentiële schaarste van natuurlijke bronnen op lange termijn (het ‘natuurkapitaal’) komt in de gangbare definitie van economie niet voor. Tekenend voor dit denkmodel is ook dat de technologie, het ingenieurvak, omschreven wordt als ‘de professionele vaardigheid om wetenschap aan te wenden voor een optimale exploitatie van natuurlijke bronnen voor het nut van de mens’.
Lees hieronder de hele voordracht uit Op zoek in pdf.
Eco-logica